جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بندگی خدا از سوی انسان در قالب عبادت، بروز پیدا می‌کند اما این عبادت زمانی ارزش خواهد داشت که برخوردار از عبودیت و برخاسته از آن باشد. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی به بررسی حقیقت عبادت و رابطه آن با عبودیت پرداخته است. عبادت به‌معنای برقراری ارتباط با معبود و بیان احساسات نسبت به اوست. این عبادت می‌تواند به‌صورت لفظی و یا در قالب پرستش عملی صورت بگیرد. قرآن کریم، هدف از خلقت انسان و بعثت انبیا را عبادت خدا دانسته است، و بلکه در جهان آفرینش، تمام موجودات نیازمند عبادت خدا هستند. حقیقت عبادت، اظهار خضوع و خشوع بی‌نهایت، و انقطاع از خلق در محضر حق است که البته تنها در پرتو اخلاق می‌توان به این حقیقت دست یافت. بر اساس آیات قرآن و روایات، عبادت صحیح می‌تواند آثاری مانند عدم غفلت از خدا، رسیدن به مقام یقین و شهود، قرب الهی، استجابت دعا و درمان بیماری‌های جسم و روح را در پی داشته باشد. و اما عبودیت به‌معنای اطاعت و فرمان‌برداری مطلق، همراه با سرسپردگی و تسلیم بی‌قید و شرط در برابر اراده و فرمان معبود است. در قرآن، پیامبران و مقربان درگاه الهی با عنوان "عبد" یاد شده‌اند. عرفای اسلامی هم عنوان و مقام "عبدالله" را برای آخرین و بالاترین مرتبه عبودیت به‌کار برده‌اند و هر کسی را شایسته این مقام نمی‌دانند. دستیابی به رحمت و علم الهی، عدم تسلط شیطان، عدم عصیان، رسیدن به قدرت و توانایی و بهشت جاویدان از آثار عبودیت است. میان عبادت و عبودیت، رابطه عام و خاص مطلق وجود دارد یعنی هر عبادتی عبودیت نیست ولی هر عبودیتی، عبادت است. همچنین عبودیت از نظر آموزه‌های اسلامی، برتر و مقدم بر عبادت است و اصل دین بر عبودیت استوار است نه عبادت، در مجموع، عبادت و عبودیتی مطلوب شارع است که بدون افراط و تفریط باشد و هیچ‌گونه محدودیت، بدعت و تحریفی در آن صورت نگیرد.

سعادت هر انسانی مرهون تحقیق برای شناخت حق و پیمودن راه حق است و انسان به‌حکم فطرت و آفرینش به دنبال مسیری‌ست تا زندگی و حیات خویش را در جهت صحیح و سعادت‌مندانه هدایت کند ولیکن شناخت و تشخیص حق و حقیقت و مسیر سعادت امری دشوار است و چه‌بسا عواملی دست‌به‌دست هم می‌دهند که انسان، حق و باطل را خلط بکند و به‌غلط در مسیر آن حرکت کند. پژوهش حاضر با عنوان عوامل سعادت و شقاوت انسان از دیدگاه نهج‌البلاغه درصدد پاسخ‌گویی به سوالات زیر می‌باشد: 1- در نگاه امیرالمومنین امام علی علیه‌السلام سعادت چیست و چه موانعی دارد؟ 2 – روش‌ها و راه‌کارهای امیرالمومنین امام علی علیه‌السلام برای رفع موانع سعادت چه مسایلی هستند؟ این پژوهش با این فرض و هدف بررسی میزان کارایی "سه مقوله دنیا، شیطان و نفس" در سعادت و شقاوت انسان، از دیدگاه نهج‌البلاغه و با روش توصیفی – تحلیلی مبتنی بر منابع کتابخانه‌ای و اسنادی، به این نتیجه رسیده ‌است که دنیا عاملی برای شقاوت انسان است البته منظور نعمت‌ها‌ی موجود در آن نیست؛ زیرا آن‌ها مایه قوام حیات انسان و مسیر عبور به منزل رستگاری اخروی‌اند. آن‌چه عامل بدبختی انسان است، دل سپردن به این تنعمات و اشتباه گرفتن راه با مقصد است و از دیگر عوامل بدبختی انسان، شیطان است که بنابر مشیت الهی، موجودی مستقل از وجود انسان است و از راه‌ها‌ی گوناگونی تلاش می‌کند تا به جان آدمی دستبرد زند و او را به وادی تباهی اخلاقی کشاند، شیطان راهی برای ورود به عالم اختیار انسان ندارد، مگر از رهگذر هوای نفس خود او. دنیا مواد و مصالح هوای نفس را در اختیار او می‌گذارد و شیطان زشتی آن‌ها را می‌پوشاند و می‌آراید تا آدمی به آراستگی آن‌ها مجذوب شود و گام در راهی گذارد که سرنوشتی جز شقاوت و بدبختی ندارد.

در این رساله سعی شده تا جایی که امکان دارد، حقیقت قضا و قدر به خوبی تشریح گردد و بخصوص این مساله از دیدگاه حکیم متاله، ملاصدرای‌شیرازی که تمامی افکار و آرای خود را از مشکات پر نور ولایت دریافته و با آمیزه‌ای از عرفان منصبغ نموده، تبیین گردد. همچنین روشن شود با وجود آنکه هستی هر چیز از عنایت و علم ذاتی حق ناشی می‌شود، و ذات و صفات او ثابت و بی‌بدیل است ، تاثیر دعا در سرنوشت انسان چگونه است ؟ و مساله بدا چیست ؟ آیا علم الهی تغییر پذیر است و قضا و قدر دگرگون می‌شود؟ یا آنگونه که قوم یهود گفته‌اند، "یدالله مغلوله" آیا نظر اشاعره درست است ، که معتقدند دعا بی‌فایده است و آنچه تقدیر از قبل رقم زده، همان می‌شود؟ اگر چنین است پس بیانات معصومین که فرموده‌اند، دعا یکی از عوامل مهم در تغییر قضا و قدر است و خود مظهری از مظاهر قضا و قدر به حساب می‌آید، چیست ؟ و چگونه انسان با وجود محاط بودن در عالم ماده و با تمام کوچکی و تعلق خود به عالم بالا، در عالم ملکوت تاثیر گذارده به مطلوب خویش می‌رسد؟ هدف رساله حاضر پاسخ به این سوالات و روشن ساختن اذهان از بحث احیانا شبه برانگیز قضا و قدر است . در این رساله سعی شده با دیدی واقع بینانه و جستجوگر و به دور از نزاعهای کلامی و در یک تحلیل نسبتا عمیق فلسفی، نظریات عمده فلسفی پیرامون موضوع، مورد بررسی قرار گرفته و مبنا و استدلالات هر کدام تشریح گردد. البته سعی آن است که همواره نظرات صدرالحکما و المتالهین محور اصلی قرار گیرد. این رساله با همین انگیزه در سه بخش و 12 فصل تدوین و تنظیم شده است . در بخش اول، ابتدا "قضا و قدر" از لحاظ لغوی و اصطلاحی مورد بررسی قرار گرفته، سپس حقیقت آن دو از نظر فیلسوف عالیقدر به طور مبسوط روشن می‌گردد. از عالی‌ترین مفاهیم قرآن در معارف بلند اسلامی، موضوع امکان تغییر و دگرگون ساختن تقدیر و سرنوشت است و اینکه انسان می‌تواند قسمتی از سرنوشت خود را با دعا و اعمال خود دگرگون سازد. این مساله تحت عنوان "تاثیر دعا در قضا و قدر"، موضوع بخش دوم این رساله است . دعا منبع عظیم تغذیه روح و نفس انسانی است و نیایش به درگاه خدای بزرگ در طول تاریخ، عامل تلطیف روح انسانی و سازندگی جوامع بشری بوده است . هیچ جامعه‌ای نتوانسته به دور از یک ارتباط عمیق با خداوند به فلاح و رستگاری رهنمون گردد. از این رو، اگر دعا با همه ابعادی که دارد و همه ریزه‌کاریهای که در آن نهفته است ، رعایت شود، وسیله‌ای خواهد بود برای نیل به سعادت جامعه و فرد. در بخش پایانی این رساله نیز به مساله تغییر سرنوشت با دیدی برتر و با عنوان "بدا" اشاره می‌شود حقیقت و امکان وقوع آن با توجه به نظریات مختلف بویژه نظر ملاصدرا بررسی می‌گردد.

چکیدهقداست به‌عنوان شالود? هم? ادیان، مدخل بسیار مهمی در شناخت ماهیت دین به‌شمار می‌رود. آدمی بنا به دلایل فطری، عاطفی یا عقلانی و تجربی، به «امر قدسی» باور دارد و تاریخ ادیان آکنده از تجلیات امر مقدس است. از این‌رو، ادیان و متون مقدس از قداست‌ها یا نمودهای امر قدسی سخن می‌گویند؛با وجود اینکه قاطب? محققان، آیین بودای اولیه (تراواده) را عاری از هرگونه قداستی فرض می‌کنند، در بودیسم مهایانه‌ای اعتقاد به امر مقدس و پرستش موجودات متعالی، فضای این آیین را سرشار از قداست نموده است.قداست در مهایانه امری ذو مراتب، دارای مجلاهای متنوع و به مفهوم ساحتی متعالی در نظر گرفته می‌شود که متضمّن هم? موجودات مقدس است؛ و هر آنچه در ارتباط با این ساحت یا وسیله رسیدن به آن باشد بهره‌ای از تقدس دارد.می‌توان روند تکاملی قداست‌بخشی به بعضی از امور و مفاهیم مقدس، مانند مفهوم بودا‌، بودی‌ستوه و شونیاتا(خلاء) را در تاریخ بودیسم و تطوّر مهایانه مشاهده کرد. ظاهراً درروند قداست‌بخشی در مهایانه، بسط فلسفی-عرفانی مفاهیم آیین بودای اولیه، تأثر از ادیان و فرهنگ‌های غیربودایی و انطباق با سنت‌های دینی و فرهنگ‌های محلی نقش بسزایی داشته‌اند. به‌نظر می‌رسد، این قداست‌بخشی به دلایل انسجام‌بخشی،تبلیغ، مشروعیت‌بخشی از طریق انتساب مفاهیم و اعتقادات به ماوراء و انجام مدافعه دینی بوده است که به تبع آن فلسفه و عرفان دینی مهایانه‌ای شکل گرفته است.تفسیر مهایانه از جوهر بودا (آموزه تری‌کایه)، پرستش بودی‌ستوه، مفاهیم شونیاتا و نیروانه، سنگهه و آداب آن، هنر قدسی ونمادهای دینی، گوروها و اساطیر بودایی از مهمترین نمودهای قداست در مهایانه هستند.غایت اصلی پژوهش پیش‌رو که به روش توصیفی-تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه‌ای فراهم آمده، شناخت عمیق‌تر قداست و نمودهای آن و چگونگی روند قداست‌بخشی در بودیسم مهایانه‌ای بوده است.کلمات کلیدی: قداست، بودیسم، مهایانه، بودی‌ستوه، خلاء، نیروانه

چکیـدهبررسی و تحلیل مفاهیم عرفانی در غزلیّات صائب تبریزیبه کوششسهیلا صادقیادبیات عرفانی ایران که از سنایی آغاز می‌گردد، در سبک عراقی به اوج پختگی خود نزدیک می‌شود و در ادامه به سبک هندی می‌رسد. در این سبک صائب، یکی از شاعران عارف مسلک است که کوشیده است آموزه‌های عرفانی را در غزلیّات منعکس نماید. در پایان نامه‌ی حاضر به شیوه‌ی تحلیلی توصیفی موزه‌های عرفانی غزلیات صائب در دو حوزه‌ی عرفان نظری و عملی بررسی شده است. این پایان نامه در 5 فصل تدوین شده که عبارت است از : فصل اوّل شامل کلیّات، مقدمه، ضرورت تحقیق، هدف تحقیق، پیشینه ی تحقیق، روش تحقیق، متن مورد استفاده و روش کارمی باشد. در فصل دوم سبک هندی و جایگاه صائب در آن مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین در این فصل ویژگی های مهم سبک هندی از جمله : اسلوب معادله، حسآمیزی، پارادوکس و تشخیص در شعر صائب مورد بررسی قرار گرفته است.در فصل سوّم مبانی عرفان نظری در شعر صائب بررسی شده است که شاخص ترین آن عبارت است از : توحید، وحدت وجود و عشق. در فصل چهارم به مبانی عرفان عملی که شامل یقظه، طلب و اراده، توبه، مراقبه، خلوت و فقر مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل پنجم به موانع راه سلوک با توجه به اهمیت آنها از جمله : حسد، طمع، تکبر، دنیادوستی و ریا ورزی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.لازم به یادآوری است که در شعر صائب مباحثی از جمله: توحید، وحدت وجود، خلافت الهی انسان، ولایت و جایگاه پیرکه مربوط به حوزه ی عرفان نظری می باشد با بسامد بیشتری مطرح شده است. و در عرفان عملی، مهم ترین آموزه‌ها عبارتند از‌: صفات جمال و جلال الهی، خاموشی، توکل، قناعت، فقر، فنا و بقا و ... که در مقایسه‌ی این دو عرفان داده‌های تحقیق نشان می‌دهد که صائب بیشتر به عرفان عملی توجّه نشان داده است و از این نظر کاملاً تحت تأثیر مکتب مولانا است. آنچه مسلّم است، این که عرفان صائب بیشتر پیروی از روش ÷یشینیان است تا ابداعی و ابتکاری؛ و بیشتر تحت تأثیر آموزه‌های عرفانی سبک عراقی است که در این میان نقش مولانا و حافظ برجسته‌تر می‌نماید.کلید واژه ها : عرفان نظری، عرفان عملی، سبک هندی، صائب تبریزی.

ابتلاء یکی از سنتهای لایتغیر الهی است که منظور از آن امتحان خداوند در مورد همه انسانها، در همه زمانها ست ، ابتلاء خداوند برای استعلام و یادگیری و ارتفاع جهل و نادانی نیست زیرا او به همه‌چیز حتی قبل از ایجاد و آفرینش علم دارد، بلکه از آن جهت انسانها را می‌آزماید تا صفات درونی‌شان به منصه ظهور برسد و شئون باطنی و لیاقت ذاتی‌شان از کمال یا نقص ; سعادت یا شقاوت به مرحله فعلیت درآید تا آنان را بواسطه آنچه انجام می‌دهند پاداش دهد و یا مجازات کند نه براساس علم خود. شرط اصلی ابتلاء، اختیار است ، بنابراین امتحان تنها در مورد موجود مختار، یعنی انسان قابل تصور است ، زیرا اگر انسان را قدرت انتخاب و اختیار نبود که اطاعت کند یا عصیان ورزد، صابر باشد یا ناشکیبایی کند، ایمان آورد یا کافر شود .... امتحان و ابتلای او از حکمت بی‌انتهای پروردگار بدور بود. ابتلاء انسان از سوی خداوند، آثار بسیار مفید و ارزشمندی را در تکامل او دارد، زیرا صفات و سجایای اخلاقی آدمی تنها در معرکه امتحان به نعمتها و نقمتها، خوشیها و سختیها و به طور کلی در فراز و نشیبهای زندگی تکوین می‌یابند و تکمیل می‌شوند و لذا خداوند هر کس را بیشتر دوست می‌دارد بیشتر گرفتار و سخت‌تر امتحان می‌کند.

چکیده ندارد.

آنچه در این رساله مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته به صورت چهار عنوان کلی در چهار فصل مجزا بیان شده است. فصل اول، مربوط به کلیات است. فصل دوم، ایمان در نگاه کی یر که گور است که در آن بنیادها و زمینه‌های ظهور و سیر تاریخی فلسفه اگزیستانس به عنوان مقدمه بیان می‌گردد و بعد از آن کمی در خصوص کی‌یرکه‌گور و زندگی او بحث می‌شود و سپس عنوان‌های دیگری که مربوط به این فصل و مربوط به ایمان کی‌یرکه-گور می‌باشد به بحث و تفصیل کشانده می‌شوند که به ترتیب این گونه هستند: زندگی و سپهرهای آن، نومیدی، رنج، ترس، گناه و مرگ هر کدام بصورت مجزا، فرد و ایمان، ایمان و عقل، ایمان متناقض‌نما، انسان هستی دار و ایمان، از خود بیگانگی، ادلهُ کی‌یرکه‌گور در باب ایمان گروی، ادله او بر ضد استدلالهای آفاقی در دین و نقد آنها و پارادوکس ایمان و یقین به بحث کشانده می‌شوند. در نظر کی‌یرکه‌گور، زندگی باید آزادانه و آگاهانه انتخاب شود. وی سعادت ابدی را در زندگی پس از مرگ می‌داند همانطور که مسیحیت و عده‌ی آن را می‌دهد.به نظر او خطیرترین و سخت‌ترین تصمیم یک انسان، تصمیم و انتخاب ایمان است. ایمان توکل و اعتماد به خداوند است. و راه نجات انسان از جهل. ایمان از نظر او نوعی دریافت درونی است که با عقل و استدلال قابل بررسی نمی‌باشد. ایمان رابطه خصوصی با خداست بنابراین چیزی نیست که با استدلال و براهین عقلی بدست آید.فصل سوم، عشق از نگاه کی‌یرکه‌گور است. که در آن معنای عشق بصورت مختصری بحث می‌گردد. نظریه فیلسوفان در مورد عشق بررسی می‌گردد. پس از آن عشق زمینی کی‌یرکه‌گور به بحث پرداخته می‌شود و در آخر خدا عشق بی بدیل کی‌یرکه‌گور توضیح داده می‌شود. خدا برای کی‌یرکه‌گور یک عشق مطلق است. عشقی که به خاطر آن از عشق زمینی اش یعنی رژین می‌گذرد و او را فدای آن عشق مطلقش می‌کند. فصل چهارم، نقش عشق و ایمان در ارتقاء آگاهی وجود انسان است. که موضوع اصلی این رساله است. که در آن نقش عشق در تکامل انسان و نقش ایمان در تکامل انسان از نگاه کی یرکه گور به صورت مجزا و مفصل بحث می گردد. عشق و ایمان شرط لازم کمال انسانی به عمیق ترین معنای آن است. و در آخر نیز نتیجه گیری و نقد پژوهش می باشد.

چکیده حدیث، به عنوان دومین منبع تشریع پس از قرآن کریم ، از جایگاه و اعتبار ویژه‌‌ای در دین اسلام برخوردار است. آنچه در قرار گرفتن حدیث در این جایگاه و اعتباربخشی به آن، نقش اساسی ایفا می‌‌کند، فهم درست حدیث است؛ چرا که فهم نادرست از حدیث، نه تنها جایگاه آن را زیر سوال می‌‌برد، بلکه چهره ی دین را مشوّش ساخته و از اعتبار آن می‌‌کاهد. علوم مختلفی در فهم حدیث دخیل‌‌اند که هرکدام دارای روش‌ها و اصولی خاص هستند. یکی از اصولی که به فهم درست حدیث کمک شایانی می‌‌کند، فضای صدور حدیث است. احادیث در فضاهای متفاوت و گوناگونی از قبیل فضاهای سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و ... از جانب معصومین (علیهم السلام) صادر شده است. در این پایان نامه سعی بر آن است که به بررسی فضای صدور احادیث امامین عسکریین علیهماالسلام پرداخته شود، تا موجب نزدیک شدن به فهم دقیق‌تر و کامل‌تر مراد این دو امام همام علیهما السلام ‌گردد. بدین منظور، پس از مطالعه و بررسی منابع مختلف و فراوان، اعم از کتب روایی متقدّم، شروح، کتب مربوط به علوم الحدیث، کتب تاریخی، زندگی نامه امامین عسکریین علیهماالسلام، مسانید، کتب رجال و ... اطلاعات لازم جمع آوری و تدوین گشته است . نتیجه این که روایات در فضاهایی همانند خفقان سیاسی ناشی از حضور حاکمان ستمگر عباسی و تصمیم های ظالمانه شان بر طبق آراء و عقاید و امیال شخصی و در نتیجه کنترل و تحت تعقیب قراردادن شیعیان و تهدید، تبعید و حبس امامین عسکریین علیهماالسلام صدور یافته و نیز در فضای فرهنگی ناشی از حضور فرق و مذاهبی از قبیل غلات، صوفیه، واقفیه، جبریه، قدریه، مجسّمه، ثنویه و جریان های فکری مانند فتنه خلق قرآن صادر شده است . فضای صدور سایر روایات به ویژگی های شخصی امامین از قبیل علم غیب، معجزه و اخلاق بی نظیر ایشان برمی گردد و یا اینکه در پی سوال راوی در زمینه هایی همچون علّت حکم، فقه، علوم حدیث و تفسیر آیات قرآن بیان شده است. امامین عسکریین علیهماالسلام با توجّه به حضور این فرق، مذاهب و جریانات فکری و گاه در پی سوالات و نامه های شیعیان و اطرافیان در همین فضا و جوّ رایج به بیان حقیقت و رفع مشکلات می پرداختند و در مواردی همانند فتنه خلق، امام هادی (علیه السلام) سکوت و تقیه را ترجیح دادند، ولی در دوران امام عسکری (علیه السلام) این معضل برطرف شده بود و جان کسی در خطر نبود، به همین سبب امام عسکری (علیه السلام) به صراحت می فرمودند که خدا خالق است و همه چیز غیر از او، مخلوق می باشد. همچنین، این دو امام همام برای آماده سازی مردم جهت دوران غیبت، سازمان وکالتی دقیق و حساب شده را تنظیم کرده بودند و مردم را به وکلایشان در شهرهای مختلف ارجاع می دادند، تا ایشان را آرام آرام برای دوران غیبت امام و عدم دسترسی مستقیم به ایشان آماده سازند. واژگان کلیدیفضای صدور ـ امام هادی علیه السلام ـ امام عسکری علیه السلام ـ روایات ـ امامین عسکریین (علیهماالسلام)

چکیده